Hata Akımı Ölçüm ve Raporlaması

 

         Hata akımı ölçümü ve raporlaması, elektrik sistemlerinin güvenliği ve sürekliliği için kritik öneme sahip bir süreçtir. Bu süreç, yalıtım hataları, kısa devreler veya diğer elektriksel arızalar sonucunda ortaya çıkan istenmeyen akımların tespitini ve belgelenmesini kapsar. Ölçümler, gelişmiş test cihazları kullanılarak yapılır ve elde edilen veriler, sistemdeki potansiyel riskleri belirlemek, koruma cihazlarının doğru çalışıp çalışmadığını kontrol etmek ve gelecekteki arızaları önlemek amacıyla ayrıntılı bir şekilde raporlanır. Hata akımı raporlaması, tesisin elektriksel durumunun kapsamlı bir değerlendirmesini sunarak, gerekli iyileştirmelerin planlanmasına ve olası tehlikelerin önüne geçilmesine yardımcı olur. Bu sayede hem can güvenliği sağlanır hem de ekipmanların ömrü uzar.

 

 

        Türkiye'deki yasal mevzuat, kaçak akım rölelerinin (K.A.R.) testi ve periyodik kontrolü konusunda net hükümler içermektedir. Bu hükümlerin temel amacı, elektrik tesisatlarından kaynaklanabilecek can güvenliği risklerini (elektrik çarpması) ve yangın tehlikelerini en aza indirmektir.

Başlıca ilgili yasal düzenlemeler ve standartlar şunlardır:

 

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği:

 

        Bu Yönetmelik, işyerlerinde kullanılan tüm iş ekipmanlarının güvenliğinin sağlanmasını ve periyodik kontrollerinin yapılmasını zorunlu kılar. Kaçak akım röleleri de bu kapsamda değerlendirilir.

Madde 7'ye göre: İş ekipmanının güvenliği kurulma ve montaj şartlarına bağlı olduğu durumlarda, ekipmanın kurulmasından sonra ve ilk defa kullanılmadan önce, ayrıca her yer değişikliğinde yetkili kişilerce kontrolü yapılır ve güvenli çalıştığı belgelenir.

Arızaya sebep olabilecek etkilere maruz kalarak tehlike yaratabilecek iş ekipmanlarının periyodik kontrolleri, yetkili kişilerce düzenli olarak yapılmalıdır. Kontrol sonuçları kayıt altına alınmalı ve yetkililere sunulmak üzere saklanmalıdır.

Kaçak akım röleleri için standartlarda aksi belirtilmediği sürece periyodik kontrol süresi azami 1 yıldır. Ancak, risk değerlendirmesine göre yoğun kullanım veya zorlu çalışma koşullarında daha sık kontrol gerekebilir.

 

Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği:

 

        Bu Yönetmelik, elektrik tesislerinde topraklama sistemlerinin kurulması, işletilmesi ve denetlenmesi ile ilgili esasları belirler. Kaçak akım röleleri, topraklama sistemiyle birlikte bir bütün olarak değerlendirilen koruma cihazlarıdır.

Madde 10.c.6.3.i'ye göre: Hata akımı koruma düzeneklerinin (kaçak akım rölelerinin) arkasında meydana getirilen bir hata akımıyla çalıştığı ispatlanmalıdır. Açma süresi ve açma akımıyla birlikte kayıt altına alınmalıdır.

 

Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği

 

        Bu Yönetmelik, binaların iç elektrik tesisatlarının kurulumu ve güvenliği ile ilgili kuralları içerir.

Madde 18'de: Elektrik ana dağıtım noktalarına yangından korumaya yönelik 300 mA'lik kaçak akım rölelerinin, tali dağıtım noktalarına ise hayat korumaya yönelik 30 mA'lik kaçak akım rölelerinin kullanılması zorunlu tutulmuştur. Tüm koruma düzenleri arasında seçicilik sağlanması da önemlidir.

İlgili Standartlar

Kaçak akım rölesi kontrolleri, ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleştirilmelidir. Bunlardan bazıları:

TS EN 61008-1, TS EN 61008-2-1: Artık Akımla Çalışan Devre Kesiciler (RCCB) standartları.

TS EN 61557: Elektriksel güvenlik sistemlerinin test edilmesi, ölçülmesi veya izlenmesi için cihazlar.

TS HD 60364-4, TS HD 60364-5, TS HD 60364-6: Elektrik tesisatları ile ilgili standartlar.

Testin Kapsamı ve Yetkilendirme

Kaçak akım rölelerinin periyodik kontrolleri sırasında şunlar test edilir:

Rölenin nominal kaçak akım değerinde devreyi kesip kesmediği.

Test butonu ile manuel fonksiyon testi.

Açma süresi ölçümü (örneğin 30 mA için maksimum 300 ms).

Rölenin bağlı olduğu devre ve topraklama sisteminin bütünlüğü.

Üretici verileriyle karşılaştırmalı performans değerlendirmesi.

        Bu testler, elektrik mühendisleri, elektrik-elektronik mühendisleri, elektrik eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler, elektrik teknikerleri veya yüksek teknikerleri gibi yetkili kişiler tarafından, kalibre edilmiş cihazlarla yapılmalı ve sonuçlar "Kaçak Akım Rölesi Fonksiyon Test Raporu" adıyla belgelendirilmelidir.

 

Özetle:

 

        Yasal mevzuat, kaçak akım rölelerinin hem insan hayatı hem de tesisat güvenliği için zorunlu koruma cihazları olduğunu ve bunların düzenli olarak test edilmesi ve bakımının yapılması gerektiğini açıkça belirtir. Genellikle yılda en az bir kez bu kontrollerin yapılması gerekmekte olup, tespit edilen eksikliklerin giderilmesi ve raporlama büyük önem taşımaktadır. Bu sayede olası kazaların ve yangınların önüne geçilmesi hedeflenir.